Tổ chức lại quyền lực: Bước chuyển từ chủ trương đến thực tiễn thể chế

Tinh gọn để mạnh hơn: Phá vỡ tầng nấc hành chính, tăng tốc thực thi

Từ ngày 1/7/2025, toàn quốc chính thức có 34 Công an cấp tỉnh mới, cùng 3.319 Công an cấp xã vận hành theo mô hình tổ chức mới [2]. Cấp huyện – vốn là tầng trung gian trước đây – đã được loại bỏ khỏi cấu trúc tổ chức công an trong hầu hết các địa phương. Đây là bước đi quyết liệt, mang tính đoạn tuyệt với mô hình hành chính “trung gian hóa” từng tồn tại nhiều năm.

Thay vì duy trì tầng trung gian cồng kềnh, cơ chế “tỉnh toàn diện – xã vững mạnh” được chọn làm chiến lược mới. Công an cấp tỉnh sẽ nắm vai trò chỉ huy, chỉ đạo chiến lược; Công an xã là tuyến đầu bám sát địa bàn, triển khai thực thi trực tiếp. Mô hình này đã phát huy hiệu quả ngay trong thực tiễn – như tại Thanh Hóa, Quảng Nam, Bắc Giang – nơi Công an cấp xã mới được kiện toàn nhưng đã kịp thời xử lý các vụ vi phạm trật tự công cộng, mâu thuẫn dân sự và kiểm tra cư trú đột xuất ngay trong tuần đầu vận hành [3].

Trung tâm trật tự xã hội: Khi Công an trở thành thiết chế điều phối toàn diện

Tốc độ cải cách và tính khả thi: Mô hình mẫu về triển khai thể chế

Từ cải cách tổ chức đến thể hiện Nhà nước pháp quyền qua hành động

Việc Bộ Công an đi đầu trong sắp xếp bộ máy không chỉ là chuyện nội bộ ngành – mà là một cú hích vào cấu trúc quản trị tổng thể, tạo điều kiện triển khai sâu hơn các chương trình số hóa, chuẩn hóa thủ tục hành chính và tăng cường kiểm soát quyền lực ở cơ sở.

Công an cấp xã hiện nay là lực lượng duy nhất vừa có chức năng tiếp dân, kiểm tra, xử lý, vừa vận hành các phần mềm tích hợp: Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, căn cước công dân gắn chip, cư trú, khai tử – khai sinh điện tử. Việc này giúp cắt bỏ thời gian chờ đợi, giảm nhũng nhiễu và minh bạch hóa quy trình hành chính – một tiêu chí then chốt của Nhà nước pháp quyền.

Mô hình hiện đại: Đồng tâm từ trung ương tới địa bàn

• Trung ương gọn nhẹ, tinh anh, phân quyền rõ nét.
• Cấp tỉnh làm trung tâm chỉ đạo, phân tích dữ liệu, điều phối nghiệp vụ.
• Cấp xã là tuyến đầu thực thi, giữ gìn trật tự, giải quyết mâu thuẫn, xử lý tình huống.

Từ giữ gìn an ninh đến dẫn dắt quản trị quốc gia

Tài liệu tham khảo:

Cải cách toàn diện VKS nhân dân theo Luật số 82/2025/QH15 và mô hình tố tụng mới

(TPVN) - Luật số 82/2025/QH15 chính thức có hiệu lực, mở ra một chương mới trong thiết kế thể chế tố tụng. Viện kiểm sát nhân dân – từ vị trí kiểm soát pháp luật – được tái định hình thành một trục quyền lực trung tâm trong hệ thống công lý: gọn hơn, mạnh hơn, và chủ động hơn. Đây không chỉ là cải tổ bộ máy, mà là sự định vị lại vai trò chiến lược của cơ quan công tố trong tiến trình kiến tạo một nền tư pháp hiện đại và liêm chính.
 

Tòa án điện tử – Đột phá công nghệ trong cải cách tư pháp, bài học từ thành phố Hồ Chí Minh

(LS.LTD) - Hành nghề tranh tụng, tôi từng chứng kiến không biết bao lần một phiên tòa bị hoãn chỉ vì thư triệu tập bị thất lạc, hồ sơ bị “kẹt” giữa các phòng, hay một nhân chứng không thể bay từ miền Trung vào TP.HCM đúng hẹn. Tư pháp là trụ cột của Nhà nước pháp quyền, nhưng quá trình tiếp cận công lý lại không ít lần khiến người dân nản lòng bởi thủ tục lạc hậu, thiếu minh bạch và chi phí vô hình quá lớn. Trong bối cảnh đó, sự ra đời và mở rộng của Tòa án điện tử tại Việt Nam, đặc biệt ở TP.HCM, không chỉ là một tiến bộ kỹ thuật, mà là một đột phá chiến lược – làm thay đổi căn bản cách thức mà người dân, doanh nghiệp và Nhà nước tương tác với hệ thống tư pháp. Công lý, giờ đây, đã gần hơn bao giờ hết – chỉ cách một cú nhấp chuột.

Phân cấp Giám đốc thẩm tới Tòa án nhân dân cấp tỉnh – Cải cách hay nguy cơ phân tán công lý?

(TPVN) -  Từ ngày 01/7/2025, Tòa án nhân dân (TAND) cấp tỉnh sẽ chính thức được trao thẩm quyền giám đốc thẩm và tái thẩm đối với các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của TAND khu vực. Đây là bước chuyển quyền chưa từng có tiền lệ trong lịch sử tố tụng Việt Nam. Trong khi nhiều ý kiến nhìn nhận đây là một cải cách tư pháp cấp tiến, cũng không ít lo ngại được đặt ra: liệu điều đó có dẫn đến mâu thuẫn trong mô hình quyền lực xét xử khi một cấp tòa vừa là nơi tuyên án, vừa là nơi tự mình giám sát lại phán quyết của chính cấp dưới?

Thẩm phán – từ công chức thành người kiến tạo công lý: Đổi mới quan trọng của Tư pháp Việt Nam

(TPVN) - Cải cách tư pháp không thể chỉ dừng ở những điều chỉnh thủ tục hay đổi mới công nghệ – mà cốt lõi nằm ở con người thực thi pháp luật. Trong đó, thẩm phán – với quyền năng “nhân danh nước Cộng hòa XHCN Việt Nam” để xét xử – chính là linh hồn của công lý. Thế nhưng, nếu thẩm phán vẫn bị ràng buộc bởi cơ chế bổ nhiệm thiếu độc lập, tiêu chí đánh giá hành chính và quy trình tuyển chọn thiếu sàng lọc, thì công lý dù có tiến gần đến người dân, vẫn có thể bị treo lơ lửng ngoài hành lang Toà án.

Phân cấp thẩm quyền điều tra: Khi công an xã có quyền khởi tố – bước ngoặt cải cách hay thách thức pháp lý?

(TPVN) - Từ ngày 01/7/2025, Trưởng và Phó Trưởng Công an cấp xã (là điều tra viên trung cấp hoặc cao cấp) được phép thực hiện hoạt động khởi tố và điều tra hình sự trong một số vụ án cụ thể theo ủy quyền của cấp tỉnh. Đây là lần đầu tiên hệ thống pháp luật tố tụng Việt Nam ghi nhận chính thức thẩm quyền điều tra ở cấp xã – mở ra một bước ngoặt cải cách chưa từng có trong lịch sử tư pháp nước nhà. Nhưng đồng thời, cũng đặt ra những câu hỏi pháp lý gai góc về kiểm soát quyền lực, năng lực nghiệp vụ và ranh giới giữa phân quyền – phân cấp – phân trách nhiệm.

Bước chuyển của tư pháp hình sự: Đổi mới để phục vụ công lý và quyền con người

(TPVN) - Ngày 01/7/2025 đánh dấu một cột mốc quan trọng trong hành trình cải cách tư pháp hình sự ở Việt Nam: Bộ luật Tố tụng Hình sự sửa đổi chính thức có hiệu lực, mang theo làn gió đổi mới từ lập pháp đến thực tiễn. Không chỉ nhằm hoàn thiện thủ tục, bộ luật mới còn thể hiện khát vọng về một nền tư pháp nhân văn, hiện đại và minh bạch – nơi quyền con người được đặt ở trung tâm, công nghệ trở thành công cụ và trách nhiệm cá nhân là nguyên tắc cốt lõi.