Từ quyền Hiến định đến gật đầu xin cho - Niềm tin vào nền Tư pháp quốc gia hiện đại

(LS. LTD) - Giữa những phiên tòa căng thẳng, điều khiến tôi trăn trở không chỉ là số phận của thân chủ, mà còn là ánh nhìn từ bục xét xử. Khi nào thì quyền tự bào chữa – một quyền hiến định thiêng liêng – lại bị xem như một sự không hợp tác? Và khi nào thì “xin – cho” trở thành chiếc thước đo để quyết định số phận con người?

Tôi vừa trở về sau hai phiên tòa liên tiếp, một ở Hà Nội, một ở Quảng Bình. Áp lực từ công việc tranh tụng vốn dĩ không xa lạ với tôi, nhưng điều còn ở lại trong suy nghĩ không phải là hồ sơ, mà là cách người ta hành xử với công lý. Ngày hôm qua, tôi nhận lời bào chữa cho một thân chủ mới – một người đàn ông gần 60 tuổi, vừa trở về Việt Nam sau gần ba thập kỷ sinh sống và làm việc ở Bungari. Anh lặng lẽ hàng ngày lái taxi công nghệ để nuôi ba đứa con trai đang tuổi đến trường.

Vì lịch xử gấp, vừa đáp xuống sân bay tôi phải tranh thủ làm việc với Tòa để chuẩn bị hồ sơ. Hơn 1000 bút lục là không nhiều nhưng điều làm tôi suy nghĩ không phải tình tiết của vụ án mà là thái độ bất ngờ của thẩm phán chủ tọa. Anh ta, còn khá trẻ, dường như đã quá quen với nhịp “đông khách” của một tòa án lớn giữa thủ đô. Và rồi, anh buông thõng: “Thà rằng nó xin thì anh tha cho” ngay sau khi kể về việc bị cáo gặp anh chiều qua để trình bày về những điều còn chưa sáng tỏ. Tôi lặng đi.

Tôi chợt nhớ lại khoảng thời gian ngắn ngủi anh ghé văn phòng để nhờ tôi tư vấn. Sau tất cả, anh khẽ bảo: “Có lẽ anh không quen ở đây em ạ. Ở bên kia – tức là cuộc sống ba mươi năm tại Bungari – đã cho anh một tâm thức khác về pháp luật.” Rồi anh kể, điều tra viên từng rỉ tai: “Đừng mời luật sư nữa.” Anh không hiểu vì sao họ lại phải như vậy. Và đến khi anh hiểu ra, hồ sơ truy tố đã được khép lại gọn gàng…

Tôi tự hỏi: từ bao giờ quyền tự bào chữa – quyền hiến định của mỗi công dân bỗng dưng bị xem như sự ngạo ngược, không biết hối cải. Tự bảo vệ mình trước tòa lẽ ra phải được nhìn như một biểu hiện của pháp luật thượng tôn, thì nay bị bóp méo thành thái độ “không hợp tác”. Phải chăng, chỉ khi con người ta cúi đầu, im lặng trước những thiếu sót trong hồ sơ, chỉ khi cất lời “xin” một sự tha bổng nhân danh công lý, thì đó mới là điều mà người cầm cân muốn thấy?

Một nền tư pháp văn minh không thể khởi đầu từ cái tôi của quyền lực. Nó chỉ có thể được gây dựng từ việc nỗ lực bảo vệ quyền của bên yếu thế hơn trong hành trình tố tụng. Nếu trong tâm thức của những người điều hành phiên tòa, cán cân công lý vẫn đặt nặng hai chữ “xin – cho”, thì những lời hô vang về cải cách chỉ còn là khoảng trống.

Nghề tranh tụng cho tôi cơ hội chạm vào những mặt trái của đời sống mỗi ngày. Nhưng tôi không chọn nhìn chúng như một nỗi buồn. Tôi chỉ ngẩng đầu nhìn lên khoảng trời trước mặt, để nhớ rằng công lý luôn cần ánh sáng. Và dù cuộc sống là như vậy – có thể nhiều bóng tối, nhưng ta vẫn cần niềm tin vào những đổi thay.
-
Luật sư Lưu Tiến Dũng
Chánh Văn phòng Hãng luật La Défense
 

Tư pháp kinh tế trong bảo vệ Đổi mới sáng tạo: Tham luận kiến tạo cơ chế tài phán IP cho Việt Nam

(TPVN) - Trong kỷ nguyên kinh tế tri thức, tài sản vô hình đã trở thành nguồn lực chiến lược. Tại Diễn đàn “Thể chế hoá đổi mới sáng tạo – Bảo vệ tài sản vô hình theo tinh thần Nghị quyết 57 và 68” sáng 11/9/2025, Hãng Luật La Défense, qua tham luận của Luật sư Lưu Tiến Dũng, đã nhấn mạnh vai trò của tư pháp kinh tế và cơ chế tài phán sở hữu trí tuệ như nền tảng để bảo vệ sáng tạo và nâng cao sức cạnh tranh quốc gia.

Đột phá tài phán hành chính để bảo vệ nhà đầu tư – Góc nhìn từ Movenpick Central

(TPVN) - Từ góc nhìn pháp lý, nhà đầu tư có hai con đường bảo vệ quyền lợi: khiếu nại hành chính và khởi kiện hành chính. Nhưng trên thực tế, cả hai đều chưa đủ sức để cân bằng vị thế giữa doanh nghiệp và chính quyền.

Kỷ nguyên tố tụng điện tử - Thách thức và cơ hội với nghề Luật sư

(TPVN) - Cùng với làn sóng chuyển đổi số mạnh mẽ, hệ thống Tư pháp Việt Nam đang bước vào một giai đoạn cải cách mang tính bước ngoặt. Khi Dự thảo Nghị quyết hướng dẫn thực hiện thủ tục tố tụng trên môi trường điện tử được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao ban hành, người dân sẽ có thể khởi kiện, nộp chứng cứ, nhận thông báo và thậm chí tham dự phiên tòa chỉ bằng vài thao tác trực tuyến.

Cải cách toàn diện VKS nhân dân theo Luật số 82/2025/QH15 và mô hình tố tụng mới

(TPVN) - Luật số 82/2025/QH15 chính thức có hiệu lực, mở ra một chương mới trong thiết kế thể chế tố tụng. Viện kiểm sát nhân dân – từ vị trí kiểm soát pháp luật – được tái định hình thành một trục quyền lực trung tâm trong hệ thống công lý: gọn hơn, mạnh hơn, và chủ động hơn. Đây không chỉ là cải tổ bộ máy, mà là sự định vị lại vai trò chiến lược của cơ quan công tố trong tiến trình kiến tạo một nền tư pháp hiện đại và liêm chính.
 

Tòa án điện tử – Đột phá công nghệ trong cải cách tư pháp, bài học từ thành phố Hồ Chí Minh

(LS.LTD) - Hành nghề tranh tụng, tôi từng chứng kiến không biết bao lần một phiên tòa bị hoãn chỉ vì thư triệu tập bị thất lạc, hồ sơ bị “kẹt” giữa các phòng, hay một nhân chứng không thể bay từ miền Trung vào TP.HCM đúng hẹn. Tư pháp là trụ cột của Nhà nước pháp quyền, nhưng quá trình tiếp cận công lý lại không ít lần khiến người dân nản lòng bởi thủ tục lạc hậu, thiếu minh bạch và chi phí vô hình quá lớn. Trong bối cảnh đó, sự ra đời và mở rộng của Tòa án điện tử tại Việt Nam, đặc biệt ở TP.HCM, không chỉ là một tiến bộ kỹ thuật, mà là một đột phá chiến lược – làm thay đổi căn bản cách thức mà người dân, doanh nghiệp và Nhà nước tương tác với hệ thống tư pháp. Công lý, giờ đây, đã gần hơn bao giờ hết – chỉ cách một cú nhấp chuột.

Phân cấp Giám đốc thẩm tới Tòa án nhân dân cấp tỉnh – Cải cách hay nguy cơ phân tán công lý?

(TPVN) -  Từ ngày 01/7/2025, Tòa án nhân dân (TAND) cấp tỉnh sẽ chính thức được trao thẩm quyền giám đốc thẩm và tái thẩm đối với các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của TAND khu vực. Đây là bước chuyển quyền chưa từng có tiền lệ trong lịch sử tố tụng Việt Nam. Trong khi nhiều ý kiến nhìn nhận đây là một cải cách tư pháp cấp tiến, cũng không ít lo ngại được đặt ra: liệu điều đó có dẫn đến mâu thuẫn trong mô hình quyền lực xét xử khi một cấp tòa vừa là nơi tuyên án, vừa là nơi tự mình giám sát lại phán quyết của chính cấp dưới?