(LS.LTD) - Có những lần bào chữa không phải để chiến thắng, mà để nhắc người ta rằng - sự thật đã từng được gọi tên, và để không lạc mất mình giữa những đám mây công lý không tên, trôi ngang bầu trời Tư pháp.
Tôi từng tin rằng, chỉ cần đủ lý lẽ và kiên định, công lý sẽ tìm thấy đường đi của nó. Nhưng có những vụ án để lại trong tôi nhiều khoảng trống. Một quãng lặng dài đến mức, dẫu có đi qua bao nhiêu phiên toà như ý, vẫn không thể lấp đầy.
Bốn năm trước, một người đàn ông từ Tây Nguyên ra Hà Nội. Trên tay anh là một tập hồ sơ dày và câu nói đơn giản đến đau lòng: "Em tôi không đáng phải gánh án. Mong luật sư đọc giúp." Tôi cầm hồ sơ, lật giở từng trang như chạm vào những mảnh rời rạc của một câu chuyện còn chưa kể trọn. Một bản án sơ thẩm – mười năm tù về tội danh lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản. Hồ sơ đã qua ba lần điều tra bổ sung, nhưng nhiều nút thắt vẫn chưa được mở. Dòng tiền chưa lần ra điểm đến, lời khai thiếu đối chất cần thiết, nhưng bản án vẫn được tuyên với sự dứt khoát lạ kỳ.
Tôi đáp chuyến bay tại Buôn Mê Thuột, giữa những ngày giãn cách kéo dài vì Covid-19. Thành phố im lìm trong kiểm soát. Gia Nghĩa vắng đến lạ. Bảo tàng cà phê Trung Nguyên – nơi tôi từng ghé mỗi lần công tác giờ như một khối ký ức bụi bặm. Trong phòng trọ nhỏ, tôi ngồi với tập hồ sơ và miên man: có thể nào, một con người đang gánh án vì những thứ chưa từng xảy ra như thế?
Tôi bắt đầu viết. Không phải để phản bác, mà để khơi lại sự thật. Tôi dựng lại dòng tiền, làm rõ sự thiếu nhất quán trong lời khai, đặt từng dấu hỏi ở những điểm người ta đã vội vã bỏ qua. Tôi không hứa gì với thân chủ, chỉ hứa với chính mình: phải nói cho hết, cho đủ, nếu không, những gì tôi gọi là nghề nghiệp sẽ không còn ý nghĩa.
18 tháng sau, phiên tòa phúc thẩm diễn ra ở TP. Hồ Chí Minh. Trời hôm đó nắng gắt. Phòng xử như một chiếc hộp kín bưng, nơi mọi thứ đều đang nín thở để chờ được định đoạt. Tôi đứng dậy, trình bày những điểm then chốt: sự khiếm khuyết của điều tra, khoảng trống trong buộc tội, và những giả định được dựng lên thay vì chứng cứ rõ ràng.
"Nếu không chứng minh được hành vi chiếm đoạt, thì đâu là bản chất của tội danh? Chúng ta đang xét xử một con người – không phải hoàn thiện một hồ sơ chấp hành án," tôi nói, chậm rãi, không cao giọng, nhưng từng chữ như dội vào vách đá. Phiên tòa kết thúc trong hy vọng. Bản án sơ thẩm bị huỷ. Hồ sơ được trả lại để cấp tỉnh điều tra và xét xử thêm. Tôi thấy ánh mắt người anh trai lần đầu như ấm lại. Bị cáo cúi đầu thật sâu. Một cái gật nhẹ giữa hai người xa lạ – tôi và anh.
Nhưng ba tháng sau, tôi nhận được tin: bị cáo bị bắt giam lại. Không có thêm chứng mới nào. Không có lý do rõ ràng. Chỉ một dòng lệnh ngắn ngủi, và một lần nữa, những cánh cửa khép lại. Tôi kiến nghị nhiều cấp, lập luận về tính nhân đạo, về nguyên tắc suy đoán vô tội, về quyền được xét xử công bằng. Nhưng mọi phản hồi đều lạnh như một bản sao y. Và rồi, bản án lại được tuyên: mười năm tù. Vẫn là tội danh ấy, vẫn là những chứng cứ ấy, chỉ có giọng đọc của hội đồng là khác, nhỏ hơn.
Tôi không nói gì. Chỉ lặng đi. Như thể mọi thứ mình đã cố gắng không để lại một vết xước nào. Tôi đọc lại bản bào chữa, từng luận điểm, từng viện dẫn. Mọi thứ vẫn đúng, vẫn vững vàng. Nhưng đúng – hóa ra không đủ. Tôi miên man về sự bất lực của luận lý…
Gia đình bị cáo không oán trách. Họ không nói gì cả. Họ chỉ thôi nhắn tin, thôi gọi điện, thôi đến văn phòng. Họ chọn lặng lẽ rút lui khỏi cuộc chiến mà họ đã từng đặt hết niềm tin. Tôi hiểu. Khi công lý trở thành cuộc đợi chờ vô vọng, người ta sẽ học cách buông để tồn tại. Ngày bị cáo bị đưa đi thi hành án, trời mưa. Một cơn mưa rào bất ngờ của Sài Gòn, như trút cả mùa hè xuống mặt đường loang nước. Tôi đứng sau xe di lý, nhìn dòng nước chảy, thấy ướt ở trong lòng. Không phải vì thua. Mà vì không thể làm gì hơn nữa.
Tôi đã nói tất cả những gì phải nói. Tôi đã chỉ ra từng vết rạn trong bản án. Tôi đã giành được một lần tuyên hủy. Nhưng vẫn không thể giữ lại được một người không đáng phải ngồi tù. Tôi trở lại Hà Nội, với những vụ án khác, những thân chủ khác. Nhưng đêm nào, tôi cũng nhớ đến ánh mắt người đàn ông ấy – người đã một lần nắm tay tôi trong hành lang tòa, hỏi: “Liệu tôi có còn hy vọng không, luật sư?”
Tôi đã từng tin rằng, trong một hệ thống công bằng, luật sư là ngọn nến soi vào góc tối. Nhưng có lẽ, đôi khi, ánh sáng ấy không đủ để làm tan đi sự im lặng của bóng đêm. Tôi vẫn hành nghề. Vẫn đứng giữa phòng xử với sự điềm tĩnh. Nhưng từ sau vụ án đó, tôi học được một điều: có những lần bào chữa không để chiến thắng, mà để nhắc người ta rằng, sự thật đã từng được gọi tên.
Và đôi khi, chỉ cần thế – để không lạc mất mình giữa những đám mây công lý không tên, trôi ngang bầu trời Tư pháp…
-
Luật sư Lưu Tiến Dũng
Chánh Văn phòng Hãng luật La Défénse
XEM THÊM
Nghề tranh tụng và tiếng nói từ Trái tim – Bản ngã của người đi tìm Công lý
(LS.LTD) - Trong thế giới pháp đình, nơi từng câu chữ đều có thể định đoạt số phận con người, có một thứ không ghi trong điều luật nhưng lại dẫn lối cho người luật sư: tiếng nói của trái tim. Đó là thứ khiến họ dám đối mặt với những cáo buộc lạnh lùng, để nói thay cho những thân phận yếu thế, để giữ lấy phần nhân bản trong công lý. Bởi với người làm nghề tranh tụng, luận lý là vũ khí – nhưng nội lực phải đến từ trái tim.
Nghề tranh tụng: Cân bằng và đối diện với sự quay lưng…để bước tiếp
(LS.LTD) - Nghề tranh tụng là đỉnh cao của luật sư nhưng cũng là nơi áp lực khốc liệt nhất, bởi mỗi lời biện hộ đều đánh đổi bằng sức lực, cảm xúc và cả sự bình yên trong đời sống cá nhân. Nhưng khi cơn bão tố tụng qua đi, điều còn lại nhiều khi không phải tri ân, mà là sự quay lưng lạnh lùng…đến lạ.
Đêm Hưng Yên – Ánh sáng trước sân tòa và khoảng trống lớn trong Tranh tụng
(LS.LTD) - Phiên hình sự phúc thẩm cuối cùng trong một ngày làm việc dày đặc của "tháng tổng kết”, tháng mà những phiên tòa được sắp lịch liên tục, nhanh gọn và đúng thời hạn, nhưng đâu đó lại thiếu vắng đi chất lượng và niềm tin.
Bước qua Sợ hãi để giữ công bằng – Nghề luật sư và pháp luật vị Nhân sinh
(TPVN) - Có những lúc, làm luật sư đồng nghĩa với việc phải bước qua nỗi sợ: sợ đối thủ quá mạnh, sợ sức ép vô hình, sợ những thiệt thòi mình có thể gánh chịu. Nhưng nếu dừng lại vì sợ hãi, công bằng sẽ tiếp tục bị che lấp, và thân chủ của mình mãi mãi ở bên yếu thế hơn.
Ký ức về thành phố Hoa phượng đỏ – mùa thu giữa chiến hào Thủy Nguyên
(LS. LTD) - Nghề luật sư, sau cùng, không chỉ là một nghề sống bằng lý lẽ. Nó là hành trình giữ ngọn lửa ấy sáng mãi, để mỗi khi nhìn lại, ta có thể nói rằng mình đã kiên định, đã dấn thân, và đã sống trọn vẹn cho công lý.
Khi những nỗi lo tìm bến đỗ mới – nghề Luật sư và gánh nặng sau cuộc gọi lúc nửa đêm
(LS.LTD) - Và chính vì thế, dù trăn trở, dù mệt mỏi, tôi vẫn thấy thêm yêu cái nghề mà trời đã chọn cho mình. Bởi ở đó, có những phút giây tôi thấy rõ nhất ý nghĩa của hai chữ “biện hộ”: không chỉ biện hộ bằng lý lẽ ở tòa, mà còn biện hộ cho niềm tin, cho sự bình an trong tâm hồn thân chủ.
