(LS.LTD) - Có những lần bào chữa không phải để chiến thắng, mà để nhắc người ta rằng - sự thật đã từng được gọi tên, và để không lạc mất mình giữa những đám mây công lý không tên, trôi ngang bầu trời Tư pháp.
Tôi từng tin rằng, chỉ cần đủ lý lẽ và kiên định, công lý sẽ tìm thấy đường đi của nó. Nhưng có những vụ án để lại trong tôi nhiều khoảng trống. Một quãng lặng dài đến mức, dẫu có đi qua bao nhiêu phiên toà như ý, vẫn không thể lấp đầy.
Bốn năm trước, một người đàn ông từ Tây Nguyên ra Hà Nội. Trên tay anh là một tập hồ sơ dày và câu nói đơn giản đến đau lòng: "Em tôi không đáng phải gánh án. Mong luật sư đọc giúp." Tôi cầm hồ sơ, lật giở từng trang như chạm vào những mảnh rời rạc của một câu chuyện còn chưa kể trọn. Một bản án sơ thẩm – mười năm tù về tội danh lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản. Hồ sơ đã qua ba lần điều tra bổ sung, nhưng nhiều nút thắt vẫn chưa được mở. Dòng tiền chưa lần ra điểm đến, lời khai thiếu đối chất cần thiết, nhưng bản án vẫn được tuyên với sự dứt khoát lạ kỳ.
Tôi đáp chuyến bay tại Buôn Mê Thuột, giữa những ngày giãn cách kéo dài vì Covid-19. Thành phố im lìm trong kiểm soát. Gia Nghĩa vắng đến lạ. Bảo tàng cà phê Trung Nguyên – nơi tôi từng ghé mỗi lần công tác giờ như một khối ký ức bụi bặm. Trong phòng trọ nhỏ, tôi ngồi với tập hồ sơ và miên man: có thể nào, một con người đang gánh án vì những thứ chưa từng xảy ra như thế?
Tôi bắt đầu viết. Không phải để phản bác, mà để khơi lại sự thật. Tôi dựng lại dòng tiền, làm rõ sự thiếu nhất quán trong lời khai, đặt từng dấu hỏi ở những điểm người ta đã vội vã bỏ qua. Tôi không hứa gì với thân chủ, chỉ hứa với chính mình: phải nói cho hết, cho đủ, nếu không, những gì tôi gọi là nghề nghiệp sẽ không còn ý nghĩa.
18 tháng sau, phiên tòa phúc thẩm diễn ra ở TP. Hồ Chí Minh. Trời hôm đó nắng gắt. Phòng xử như một chiếc hộp kín bưng, nơi mọi thứ đều đang nín thở để chờ được định đoạt. Tôi đứng dậy, trình bày những điểm then chốt: sự khiếm khuyết của điều tra, khoảng trống trong buộc tội, và những giả định được dựng lên thay vì chứng cứ rõ ràng.
"Nếu không chứng minh được hành vi chiếm đoạt, thì đâu là bản chất của tội danh? Chúng ta đang xét xử một con người – không phải hoàn thiện một hồ sơ chấp hành án," tôi nói, chậm rãi, không cao giọng, nhưng từng chữ như dội vào vách đá. Phiên tòa kết thúc trong hy vọng. Bản án sơ thẩm bị huỷ. Hồ sơ được trả lại để cấp tỉnh điều tra và xét xử thêm. Tôi thấy ánh mắt người anh trai lần đầu như ấm lại. Bị cáo cúi đầu thật sâu. Một cái gật nhẹ giữa hai người xa lạ – tôi và anh.
Nhưng ba tháng sau, tôi nhận được tin: bị cáo bị bắt giam lại. Không có thêm chứng mới nào. Không có lý do rõ ràng. Chỉ một dòng lệnh ngắn ngủi, và một lần nữa, những cánh cửa khép lại. Tôi kiến nghị nhiều cấp, lập luận về tính nhân đạo, về nguyên tắc suy đoán vô tội, về quyền được xét xử công bằng. Nhưng mọi phản hồi đều lạnh như một bản sao y. Và rồi, bản án lại được tuyên: mười năm tù. Vẫn là tội danh ấy, vẫn là những chứng cứ ấy, chỉ có giọng đọc của hội đồng là khác, nhỏ hơn.
Tôi không nói gì. Chỉ lặng đi. Như thể mọi thứ mình đã cố gắng không để lại một vết xước nào. Tôi đọc lại bản bào chữa, từng luận điểm, từng viện dẫn. Mọi thứ vẫn đúng, vẫn vững vàng. Nhưng đúng – hóa ra không đủ. Tôi miên man về sự bất lực của luận lý…
Gia đình bị cáo không oán trách. Họ không nói gì cả. Họ chỉ thôi nhắn tin, thôi gọi điện, thôi đến văn phòng. Họ chọn lặng lẽ rút lui khỏi cuộc chiến mà họ đã từng đặt hết niềm tin. Tôi hiểu. Khi công lý trở thành cuộc đợi chờ vô vọng, người ta sẽ học cách buông để tồn tại. Ngày bị cáo bị đưa đi thi hành án, trời mưa. Một cơn mưa rào bất ngờ của Sài Gòn, như trút cả mùa hè xuống mặt đường loang nước. Tôi đứng sau xe di lý, nhìn dòng nước chảy, thấy ướt ở trong lòng. Không phải vì thua. Mà vì không thể làm gì hơn nữa.
Tôi đã nói tất cả những gì phải nói. Tôi đã chỉ ra từng vết rạn trong bản án. Tôi đã giành được một lần tuyên hủy. Nhưng vẫn không thể giữ lại được một người không đáng phải ngồi tù. Tôi trở lại Hà Nội, với những vụ án khác, những thân chủ khác. Nhưng đêm nào, tôi cũng nhớ đến ánh mắt người đàn ông ấy – người đã một lần nắm tay tôi trong hành lang tòa, hỏi: “Liệu tôi có còn hy vọng không, luật sư?”
Tôi đã từng tin rằng, trong một hệ thống công bằng, luật sư là ngọn nến soi vào góc tối. Nhưng có lẽ, đôi khi, ánh sáng ấy không đủ để làm tan đi sự im lặng của bóng đêm. Tôi vẫn hành nghề. Vẫn đứng giữa phòng xử với sự điềm tĩnh. Nhưng từ sau vụ án đó, tôi học được một điều: có những lần bào chữa không để chiến thắng, mà để nhắc người ta rằng, sự thật đã từng được gọi tên.
Và đôi khi, chỉ cần thế – để không lạc mất mình giữa những đám mây công lý không tên, trôi ngang bầu trời Tư pháp…
-
Luật sư Lưu Tiến Dũng
Chánh Văn phòng Hãng luật La Défénse
XEM THÊM
Ký ức về thành phố Hoa phượng đỏ – mùa thu giữa chiến hào Thủy Nguyên
(LS. LTD) - Nghề luật sư, sau cùng, không chỉ là một nghề sống bằng lý lẽ. Nó là hành trình giữ ngọn lửa ấy sáng mãi, để mỗi khi nhìn lại, ta có thể nói rằng mình đã kiên định, đã dấn thân, và đã sống trọn vẹn cho công lý.
Khi những nỗi lo tìm bến đỗ mới – nghề Luật sư và gánh nặng sau cuộc gọi lúc nửa đêm
(LS.LTD) - Và chính vì thế, dù trăn trở, dù mệt mỏi, tôi vẫn thấy thêm yêu cái nghề mà trời đã chọn cho mình. Bởi ở đó, có những phút giây tôi thấy rõ nhất ý nghĩa của hai chữ “biện hộ”: không chỉ biện hộ bằng lý lẽ ở tòa, mà còn biện hộ cho niềm tin, cho sự bình an trong tâm hồn thân chủ.
Gió heo may và khói súng thương trường – Hà Nội những ngày thu tháng Tám
(LS. LTD) - Hà Nội tháng Tám, nắng sớm khẽ len qua phố phường, đem theo hơi thở dịu dàng của mùa thu. Nhưng sau lớp yên bình ấy, thương trường đang dậy sóng – nơi doanh nghiệp yếu thế buộc phải gõ cửa pháp đình để giữ lấy công bằng và phẩm giá.
Giữ lửa trước phiên tòa – Thách thức của sức bền, bản lĩnh và niềm tin công lý
(LS. LTD) - Gần ba năm kể từ khi vụ kiện này bắt đầu – tranh chấp giữa một doanh nghiệp xuất nhập khẩu và Tổng cục Hải quan Việt Nam
Những cánh buồm không gió và thanh xuân của luật sư
(TPVN) - Tôi mong rằng, những ai đã từng bước vào cánh cửa này, dù ở lại hay rời đi, cũng sẽ mang theo trong mình một ngọn lửa — để soi sáng con đường họ chọn, và để mỗi khi nhớ lại, có thể mỉm cười mà nói: “Tôi chưa khi nào lãng phí Thanh xuân.”
Mười lăm năm, nghề luật và những giọt đắng chưa từng phản bội
(LS. LTD) - Mười lăm năm trước, tôi bắt đầu uống cà phê không đường. Không phải vì sợ ngọt, cũng chẳng vì chạy theo một trào lưu nào. Chỉ đơn giản, tôi muốn biết chính xác hương vị thật của thứ hạt đã đi qua nắng gió, núi rừng và bàn tay của bao người xa lạ.
.jpg)
