Có những vụ việc, mình không bao giờ quên. Không phải vì nó quá ồn ào, mà vì nó để lại trong lòng một khoảng trống, vừa đủ để khiến mình phải suy nghĩ lại tất cả những gì từng tin là đúng.
Ba tháng trước, tôi từ chối một vụ hình sự.
Nó không lớn hơn những vụ tôi từng làm. Cũng chẳng quá rắc rối về pháp lý. Nhưng người bị bắt là người thân của tôi. Một người tôi đã biết từ thuở nhỏ. Tôi biết tính anh – nóng nảy nhưng không đến mức bốc đồng. Và lúc nghe tin anh bị giữ, tôi đã bỏ cả công việc đang dang dở để về Hà Nội ngay trong đêm. Tôi đến trại tạm giam với tư cách luật sư – nhưng chưa phải để bào chữa. Giai đoạn ấy, tôi chỉ đứng tên bảo vệ quyền con người trong quá trình điều tra ban đầu. Giữ cho lời khai được ghi đúng. Giữ cho anh không phải trả lời trong tình trạng mỏi mệt, đói, hay không có người chứng kiến. Có những thứ nhỏ vậy thôi, nhưng đôi khi là ranh giới giữa hai cuộc đời – và một bản án sai lệch không thể cứu vãn.
Tôi theo sát ba buổi làm việc đầu tiên. Mọi thứ không có gì đặc biệt, nhưng tôi thấy trong mắt anh có gì đó gợn lên, như thể đang che giấu một điều mà chính anh cũng không chắc nên giữ đến bao giờ. Trước hôm bị di lý về trại, tôi tiễn anh tới cửa. Tôi nói: “Chân cứng đá mềm nhé.” Anh cười, gượng nhẹ như thường lệ, rồi nói đùa: “Về anh mời đi nhậu”. Tôi đã từng nghĩ mình sẽ đi cùng anh đến tận cùng vụ việc. Nhưng hóa ra, không phải đoạn đường nào cũng nên bước tiếp, kể cả khi người bên cạnh là người từng rất thân.
Sau đợt đầu căng thẳng, tôi xin một buổi gặp riêng. Không phải để hỏi cung hay tư vấn, chỉ để nói chuyện. Một cuộc trò chuyện ngắn giữa hai người đàn ông đã đủ tuổi hiểu rằng im lặng đôi khi còn có sức nặng hơn ngàn lời nói. Tôi hỏi thẳng: “Có dính không?” Anh nhìn tôi. Rất lâu. Rồi đưa ánh mắt ra phía ngoài song sắt.
Chỉ vậy thôi. Không biện minh, không giải thích. Nhưng đủ để tôi hiểu: nếu tôi tiếp tục, tôi sẽ không còn là người bảo vệ sự thật khách quan. Mà là người đang tìm cách điều chỉnh nó. Để trì hoãn. Để đánh lạc hướng. Để chống lại tiến trình tố tụng. Tôi không muốn làm thế. Dù vẫn trong khuôn khổ pháp luật, nhưng điều đó đã chạm vào một barrie rất riêng, của lương tri. Tôi nói với anh tôi sẽ không tiếp tục nữa. Rằng anh có thể, và nên, tìm một luật sư khác. Người có thể giúp anh theo một cách khác. Còn tôi, nếu ở lại, tôi sẽ phản bội chính mình.
Anh không trách. Có lẽ cũng không ngạc nhiên. Cả hai chúng tôi đều hiểu, có những điều không cần nói nhiều, anh biết tôi là một người nguyên tắc trong công việc. Vài ngày sau đó, tôi thấy lòng mình nhẹ mà không hoàn toàn thanh thản. Như người đang đứng trước một đoạn sông không có cầu, chỉ có thể quyết định bằng tri giác. Nhưng rồi, cái cảm giác ấy dần trở nên rõ ràng: tôi nghĩ mình dừng lại là đúng.
Tôi từng thấy nhiều luật sư chọn ở lại. Dù biết thân chủ sai. Có người làm vì thương cảm. Có người vì nghĩa tình. Có người vì nghĩ rằng mình có thể xoay chuyển cán cân. Nhưng tôi nghĩ, nếu sự thật đã hiển hiện, thì bào chữa không còn là để tìm công lý, mà chỉ là để kéo dài thời gian. Và điều đó, không giúp được ai cả. Tôi đã chứng kiến những bản bào chữa bằng mọi giá. Có vụ thành công. Nhưng cũng không ít lần, chính sự chống trả ấy khiến tòa nghi ngờ thêm, và tăng nặng. Vì người ta không thấy sự ăn năn, chỉ thấy một sự ngoan cố được lót bằng ngôn từ.
Ngày hôm qua, Điều tra viên cũ gọi điện. Họ chuẩn bị một cuộc đối chất, tưởng tôi vẫn còn là luật sư trong vụ. Tôi chỉ nói nhẹ: “Tôi không còn tham gia nữa.”
Rồi gác máy.
Tôi ngồi yên rất lâu. Nhìn ra khoảng sân trước văn phòng, nơi có cây lộc vừng vào mùa hoa. Gió thổi nhẹ, không mạnh, không làm hoa rơi, nhưng đủ để thấy thời gian vẫn đang trôi qua, từng chút. Tôi nghĩ: đôi khi, điều tốt nhất ta có thể làm cho thân chủ – là không đi cùng họ trên con đường mà cả hai đều biết là không nên. Giữ im lặng. Lùi một bước. Để họ có cơ hội đối diện với chính mình. Tôi không biết anh còn nhớ lời hứa “mời đi nhậu” không. Có thể rồi sẽ có dịp gặp lại, sớm thôi, cũng có thể là rất lâu nữa. Nhưng nếu một ngày nào đó anh hiểu vì sao tôi rút lui, tôi mong anh sẽ hiểu thấu – hơn là thấy tôi bỏ rơi anh.
Luật pháp cho tôi quyền được tiếp tục. Nhưng barrie lương tri đã nhắc tôi dừng lại. Và tôi tin, người làm nghề bào chữa, không cần tìm kiếm sự khen ngợi. Chỉ cần tìm sự bình yên sau mỗi vụ việc mình đi qua. “Án điểm” này, tôi đã có được điều đó – bằng cách không bước tiếp.
_
Luật sư Lưu Tiến Dũng
Chánh Văn phòng Hãng luật La Défense
XEM THÊM
Ký ức về thành phố Hoa phượng đỏ – mùa thu giữa chiến hào Thủy Nguyên
Khi những nỗi lo tìm bến đỗ mới – nghề Luật sư và gánh nặng sau cuộc gọi lúc nửa đêm
Gió heo may và khói súng thương trường – Hà Nội những ngày thu tháng Tám
Giữ lửa trước phiên tòa – Thách thức của sức bền, bản lĩnh và niềm tin công lý
Những cánh buồm không gió và thanh xuân của luật sư
(TPVN) - Tôi mong rằng, những ai đã từng bước vào cánh cửa này, dù ở lại hay rời đi, cũng sẽ mang theo trong mình một ngọn lửa — để soi sáng con đường họ chọn, và để mỗi khi nhớ lại, có thể mỉm cười mà nói: “Tôi chưa khi nào lãng phí Thanh xuân.”
.jpg)
