(TPVN) - Một người nông dân Nghệ An bị kết án 6 năm tù vì nuôi và bán 13 cá thể gà lôi trắng – loài động vật quý hiếm thuộc nhóm IB. Pháp luật được thiết kế để bảo vệ môi trường và giữ gìn trật tự. Nhưng khi bản án vượt xa khả năng chịu đựng của con người và cộng đồng, chúng ta buộc phải tự hỏi: công lý có đang song hành cùng lòng nhân ái, hay đang xa rời chính mục tiêu giáo dục của nó?
Vụ án và câu hỏi của lương tri
Ngày 9 tháng 8 năm 2025, tại Thái Bình, một phiên tòa khép lại với phán quyết: ông Thái Khắc Thành, nông dân 45 tuổi, lãnh án 6 năm tù giam vì tội Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm theo khoản 2 Điều 244 Bộ luật Hình sự.Tang vật vụ án là 13 cá thể gà lôi trắng – loài được pháp luật liệt vào nhóm IB, nghiêm cấm khai thác, sử dụng vì mục đích thương mại.
Phía sau con số lạnh lùng ấy là một mái nhà nhỏ ở Nghệ An, nơi người vợ giờ gồng gánh mẹ già hơn 80 tuổi và ba đứa con thơ, một bé chưa đầy hai tuổi. Hình ảnh người phụ nữ bế con khóc tiễn chồng lên xe thùng, tiếng khóc bị nuốt chửng bởi tiếng cửa sắt khép lại, đã gây ám ảnh cho nhiều người.
Giữa khung cảnh ấy, câu hỏi của lương tri vang lên: một người nông dân hiền lành, chưa từng phạm tội, nuôi vài con chim quý – liệu có đáng phải chịu cách ly xã hội suốt 6 năm?
Quan hệ pháp luật nào được bảo vệ
Không ai phủ nhận mục tiêu lớn lao đằng sau bản án: bảo tồn đa dạng sinh học. Điều 244 BLHS 2015 được đặt ra để xử lý hình sự những hành vi săn bắt, nuôi, giết, buôn bán trái phép động vật nhóm IB – những loài nguy cấp, có nguy cơ tuyệt chủng cao.Nghị định 84/2021/NĐ-CP xác định gà lôi trắng nằm trong danh mục này, và đây cũng là cam kết pháp lý của Việt Nam với cộng đồng quốc tế theo Công ước CITES. Pháp luật đặt việc bảo tồn thiên nhiên ngang hàng với bảo vệ tài sản, nhân thân hay trật tự an ninh, coi đó là một lợi ích công cần được gìn giữ.
Nhưng trong trường hợp cụ thể, câu hỏi cần đặt ra là: liệu tính nguy cấp của quan hệ này có thật sự cao đến mức phải áp dụng hình phạt nghiêm khắc ngang với những vụ án tham ô hàng chục tỷ đồng hay các tội phạm bạo lực nguy hiểm?
Trong thực tế, đã có doanh nhân tham ô hàng tỷ đồng nhưng sau khi khắc phục hậu quả chỉ bị tuyên 3–5 năm tù, thậm chí án treo; có những vụ cố ý gây thương tích gây đau đớn, thương tật thật sự cho con người nhưng chỉ bị phạt cải tạo không giam giữ. Sự so sánh này khiến người ta băn khoăn về sự cân đối của cán cân công lý.
Sự cân bằng giữa nghiêm minh và nhân đạo
Luật pháp phải nghiêm, vì nếu không nghiêm, nó sẽ mất đi sức răn đe, và nếu không cứng rắn, thiên nhiên sẽ bị tàn phá. Nhưng luật pháp cũng phải nhân đạo, vì nếu quá nghiệt ngã, nó sẽ đánh mất niềm tin – điều kiện sống còn của một xã hội pháp quyền.Trường hợp của ông Thành cho thấy một nghịch lý: người có nhân thân tốt, chưa từng phạm pháp, sống trong hoàn cảnh kinh tế khó khăn và nhận thức pháp luật còn hạn chế, lại nhận một mức án nặng ngang với tội phạm kinh tế hoặc tội phạm bạo lực nghiêm trọng.
Một bản án như vậy không chỉ vượt quá nhu cầu phòng ngừa mà còn tạo ra những hệ quả xã hội ngoài mong muốn: gia đình rơi vào khốn khó, trẻ em thiếu sự chăm sóc của người cha; cộng đồng hoang mang trước sự chênh lệch hình phạt giữa các loại tội; và đâu đó hình thành tâm lý chống đối pháp luật khi người dân cảm nhận rằng luật pháp không còn lắng nghe, không còn đặt con người vào trung tâm của công lý.
Những con đường khác để đạt mục tiêu bảo tồn
Bảo vệ môi trường và bảo tồn thiên nhiên không đồng nghĩa với việc phải áp dụng hình phạt tù giam trong mọi trường hợp. Nhiều quốc gia đã lựa chọn con đường dung hòa: cải tạo không giam giữ và buộc người vi phạm lao động công ích tại các khu bảo tồn; phạt tiền lớn và chuyển toàn bộ số tiền đó vào quỹ bảo tồn; hoặc bắt buộc người vi phạm tham gia các chương trình giáo dục môi trường.Ngay cả Bộ luật Hình sự Việt Nam cũng cho phép áp dụng mức án dưới khung nếu có nhiều tình tiết giảm nhẹ theo Điều 54. Với ông Thành, hoàn toàn có thể tuyên một bản án 2–3 năm tù treo, kèm nghĩa vụ bồi thường cho công tác bảo tồn.
Cách tiếp cận này vừa đảm bảo tính răn đe, vừa không tước đi trụ cột của gia đình, và quan trọng hơn, giữ được sự nhân văn của pháp luật.
Công lý cần có một trái tim
Pháp luật là sợi dây giữ trật tự xã hội, nhưng cũng là ngọn đèn soi đường cho con người. Ngọn đèn ấy không thể chỉ phát sáng bằng ánh thép lạnh lẽo của điều khoản, mà cần có ngọn lửa ấm của lòng nhân ái.Vụ án “gà lôi trắng” là lời nhắc nhở rằng công lý không chỉ là đúng, mà còn phải là công bằng; và công bằng, trong thế giới của con người, luôn gắn với trái tim.
Nếu một ngày người dân chỉ tuân thủ pháp luật vì sợ hãi, chúng ta sẽ mất đi nền tảng tinh thần của xã hội pháp quyền. Nhưng nếu họ tuân thủ vì tin tưởng, đó mới là chiến thắng bền vững nhất của pháp luật.
Tài liệu tham khảo:
[1] Khoản 2 Điều 244 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi 2017.[2] Phụ lục I, Nghị định 84/2021/NĐ-CP.
[3] “Anh nông dân nuôi gà lôi trắng và bản án 6 năm tù”, PLO.vn, 10/8/2025.
[4] Clip lan truyền trên mạng xã hội, nguồn: Facebook Watch, 10/8/2025.
[5] Công ước CITES – Phụ lục I, loài Lophura nycthemera.
[6] Tổng hợp các bản án tham ô tài sản, TAND Tối cao 2023–2024.
[7] Điều 54 Bộ luật Hình sự 2015 – Quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt.
_
Luật sư Lưu Tiến Dũng
XEM THÊM
Khi uy tín nhà thầu bị sử dụng như công cụ cạnh tranh – Câu chuyện từ một Bệnh viện tại TP.HCM
(TPVN) - Hợp đồng thương mại trong lĩnh vực y tế, trị giá hơn 7,6 tỷ đồng, giữa Công ty TNHH TMKT TPC và một Bệnh viện lớn tại TP.HCM đã trở thành tâm điểm của tranh cãi pháp lý khi thông tin “vi phạm hợp đồng” có thể bị công khai trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, dù việc thực hiện hợp đồng chưa từng bắt đầu. Từ một bất đồng kỹ thuật nội bộ, sự việc đã gợi lên nhiều câu hỏi về tính minh bạch, giới hạn quyền lực và sự công bằng trong môi trường đấu thầu công hiện nay.
TPBank và cuộc khủng hoảng niềm tin: Khi ngân hàng tự ‘bẻ cong’ cam kết của chính mình
(TPVN) - Một doanh nghiệp chỉ thực sự an tâm khi thư bảo lãnh ngân hàng được coi là “tấm khiên pháp lý” bảo vệ giao dịch của họ. Nhưng khi chính ngân hàng – chủ thể phát hành cam kết lại chây ì, né tránh nghĩa vụ, thì khái niệm “bảo lãnh” hoàn toàn vô hiệu?
.jpg)
Luật Sư – Chặng đường 80 năm giữ Lửa Công Lý, đồng hành Cùng Tư pháp Việt Nam
(TPVN) - Từ mùa thu Cách mạng năm 1945 đến kỷ nguyên hội nhập hôm nay, hành trình 80 năm xây dựng và phát triển của ngành Tư pháp Việt Nam là bức tranh sinh động về khát vọng dựng xây một Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
Người giữ “mạch đập” bình yên của đất Tổ và Chân dung Thiếu tướng Nguyễn Minh Tuấn
(TPVN) - Bình yên không tự nhiên mà có. Nó được kiến tạo bằng luật pháp, bằng một thiết kế tổ chức – vận hành chính xác của lực lượng bảo vệ pháp luật, và bằng những quyết đoán ở vị trí chỉ huy. Ở Phú Thọ – mảnh đất cội nguồn của dân tộc – người đảm nhận vai trò “kiến trúc sư” cho trật tự xã hội hôm nay là Thiếu tướng Nguyễn Minh Tuấn, Giám đốc Công an tỉnh.
Từ “Bình Minh” đến “Bình Minh Việt” – Giới hạn của bảo hộ nhãn hiệu và cạnh tranh công bằng
(LS.LTD) - Việc xác định ranh giới giữa "bảo vệ" và "độc quyền" chưa bao giờ là dễ dàng. Vụ tranh chấp thương hiệu giữa Công ty Cổ phần Nhựa Bình Minh và Công ty Cổ phần Nhựa Bình Minh Việt là một minh họa điển hình.
Chân dung Tướng Mai Hoàng – hình ảnh người Công an nhân dân trong kỷ nguyên mới
(TPVN) - Trong bộ quân phục chỉnh tề, ánh mắt sắc sảo nhưng giọng nói vẫn trầm ấm, Trung tướng Mai Hoàng – Giám đốc Công an TP.HCM xuất hiện giữa hàng ngũ trinh sát như một thủ lĩnh dạn dày nhưng cũng gần gũi như người thân. Ít ai ngờ rằng, người đứng đầu lực lượng công an thành phố lớn nhất cả nước hôm nay lại từng là “cậu bé chăn bò” vùng quê Hưng Yên năm xưa. Với hành trình từ biên giới Tây Bắc đến đô thị phương Nam, Trung tướng Mai Hoàng không chỉ là biểu tượng về bản lĩnh, trí tuệ, mà còn là hình ảnh sống động về người Công an nhân dân trong kỷ nguyên mới.
