Khi tự do vượt qua giới hạn: Nhã Nam và bài học về tố cáo, truyền thông và pháp quyền

Quyền tự do ngôn luận và giới hạn pháp lý

Việt Nam là quốc gia bảo đảm quyền tự do ngôn luận theo quy định của Hiến pháp 2013, cụ thể tại khoản 1 Điều 25, trong đó khẳng định quyền công dân được tự do phát biểu, chia sẻ và phản biện. Tuy nhiên, đi kèm với đó là nguyên tắc giới hạn bằng pháp luật – tức mọi hành vi sử dụng quyền tự do nếu vượt ra khỏi khuôn khổ pháp lý đều có thể bị xử lý.

Cụ thể, Luật Tố cáo 2018 đã quy định rất rõ tại Điều 5 về nghĩa vụ trung thực của người tố cáo, yêu cầu xác định rõ danh tính và chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung tố cáo. Điều này đặc biệt quan trọng trong các vụ việc liên quan đến danh dự cá nhân, khi thông tin được lan truyền trên mạng xã hội trước khi được kiểm chứng.

Xử phạt hành chính và thu hồi giấy phép lao động

Trong vụ việc Nhã Nam, thông tin liên quan đến cá nhân lãnh đạo doanh nghiệp được đưa lên Facebook mà không thông qua kênh tố cáo chính thống đã gây ra làn sóng phản ứng mạnh mẽ trong dư luận, ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín và hoạt động của cả một tổ chức.

Thông cáo của Công an Hà Nội cho biết cơ quan điều tra không phát hiện dấu hiệu hình sự trong vụ việc, và chỉ kiến nghị xử phạt hành chính cá nhân liên quan theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP về hành vi cung cấp thông tin sai sự thật, bịa đặt. Bên cạnh đó, do người đăng tải là lao động nước ngoài, Công an cũng đề xuất áp dụng điểm a khoản 2 Điều 9 Nghị định 152/2020/NĐ-CP để xử lý vi phạm hành chính và xem xét thu hồi giấy phép lao động.

Bù đắp cho tổn thất về danh dự, uy tín và niềm tin

Mặc dù vậy, quyết định xử phạt hành chính không đủ để khôi phục các tổn thất xã hội và danh dự đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Dư luận xã hội, truyền thông đại chúng, uy tín doanh nghiệp – tất cả đều bị tổn thương chỉ vì một thông tin chưa được kiểm chứng.

Theo Điều 584 Bộ luật Dân sự 2015, cá nhân bị xâm phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại. Tuy nhiên, thiệt hại phi vật chất trong trường hợp này rất khó đo lường và càng khó khôi phục. Việc ông Nguyễn Nhật Anh phải rút khỏi vị trí điều hành, cũng như ảnh hưởng lâu dài đến thương hiệu Nhã Nam, là minh chứng cho việc một dòng trạng thái chưa qua điều tra có thể để lại hậu quả không thể cứu vãn.

Không thể “xã hội hóa” tố cáo bằng mạng xã hội

Điều đáng lo ngại là, thay vì gửi đơn tố cáo đến cơ quan chức năng theo đúng quy định tại Điều 25 Luật Tố cáo, người tố cáo đã chọn cách đưa thông tin lên mạng xã hội, nhằm “gây sức ép dư luận”. Trong một xã hội pháp quyền, cách tiếp cận như vậy không những phản tác dụng mà còn làm xói mòn nguyên tắc suy đoán vô tội – một nguyên tắc quan trọng trong tố tụng hình sự.

Mạng xã hội không thể thay thế cho cơ quan điều tra, càng không phải là nơi định đoạt số phận một con người. Bài học này không chỉ dành cho những người trong cuộc, mà cho cả cộng đồng: phản biện không thể thay thế kiểm chứng, và phản ánh sai sự thật là hành vi vi phạm pháp luật.

Sử dụng trong giới hạn có trách nhiệm pháp lý

Mạng xã hội ngày nay có sức mạnh dân chủ hóa thông tin, mở rộng không gian phản biện, nhưng cũng kéo theo nhiều rủi ro nếu người sử dụng không hiểu rõ giới hạn của mình. Việc sử dụng mạng xã hội để lan truyền thông tin chưa được xác thực, dù với mục đích gì, đều có thể dẫn đến hậu quả pháp lý.

Luật An toàn thông tin mạng 2015 đã đặt ra khung pháp lý rõ ràng, cùng các văn bản dưới luật như Nghị định 15/2020/NĐ-CP để xử phạt. Tuy nhiên, để nâng cao hiệu quả, xã hội cần có thêm các giải pháp đồng bộ: đưa giáo dục pháp luật, đặc biệt về ứng xử trên không gian mạng, vào nhà trường; xây dựng quy trình tiếp nhận tố cáo nội bộ trong doanh nghiệp; và hoàn thiện cơ chế bồi thường, phục hồi danh dự cho người bị tổn hại bởi thông tin sai lệch.

Công lý cần được xác lập bằng quy trình và chứng cứ

Vụ việc của Nhã Nam là lời nhắc nhở sâu sắc: pháp quyền không dung thứ cho việc lợi dụng tự do để xâm phạm danh dự người khác. Tự do ngôn luận không miễn trừ trách nhiệm pháp lý. Trách nhiệm cá nhân phải đi liền với quyền công dân, và mọi phát ngôn trong không gian mạng đều cần được soi chiếu dưới lăng kính pháp luật. Trong một quốc gia pháp quyền, công lý không nằm ở mạng xã hội, mà nằm trong chứng cứ, quy trình và tinh thần thượng tôn luật pháp.

Tài liệu tham khảo:

Luật Sư – Chặng đường 80 năm giữ Lửa Công Lý, đồng hành Cùng Tư pháp Việt Nam

(TPVN) - Từ mùa thu Cách mạng năm 1945 đến kỷ nguyên hội nhập hôm nay, hành trình 80 năm xây dựng và phát triển của ngành Tư pháp Việt Nam là bức tranh sinh động về khát vọng dựng xây một Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa

Người giữ “mạch đập” bình yên của đất Tổ và Chân dung Thiếu tướng Nguyễn Minh Tuấn

(TPVN) - Bình yên không tự nhiên mà có. Nó được kiến tạo bằng luật pháp, bằng một thiết kế tổ chức – vận hành chính xác của lực lượng bảo vệ pháp luật, và bằng những quyết đoán ở vị trí chỉ huy. Ở Phú Thọ – mảnh đất cội nguồn của dân tộc – người đảm nhận vai trò “kiến trúc sư” cho trật tự xã hội hôm nay là Thiếu tướng Nguyễn Minh Tuấn, Giám đốc Công an tỉnh.

Từ gà lôi trắng đến bản án 6 năm tù: Khi công lý cần có một trái tim

(TPVN) - Một người nông dân Nghệ An bị kết án 6 năm tù vì nuôi và bán 13 cá thể gà lôi trắng – loài động vật quý hiếm thuộc nhóm IB. Pháp luật được thiết kế để bảo vệ môi trường và giữ gìn trật tự. Nhưng khi bản án vượt xa khả năng chịu đựng của con người và cộng đồng, chúng ta buộc phải tự hỏi: công lý có đang song hành cùng lòng nhân ái, hay đang xa rời chính mục tiêu giáo dục của nó?
 

Từ “Bình Minh” đến “Bình Minh Việt” – Giới hạn của bảo hộ nhãn hiệu và cạnh tranh công bằng

(LS.LTD) - Việc xác định ranh giới giữa "bảo vệ" và "độc quyền" chưa bao giờ là dễ dàng. Vụ tranh chấp thương hiệu giữa Công ty Cổ phần Nhựa Bình Minh và Công ty Cổ phần Nhựa Bình Minh Việt là một minh họa điển hình.

 

Chân dung Tướng Mai Hoàng – hình ảnh người Công an nhân dân trong kỷ nguyên mới

(TPVN) - Trong bộ quân phục chỉnh tề, ánh mắt sắc sảo nhưng giọng nói vẫn trầm ấm, Trung tướng Mai Hoàng – Giám đốc Công an TP.HCM xuất hiện giữa hàng ngũ trinh sát như một thủ lĩnh dạn dày nhưng cũng gần gũi như người thân. Ít ai ngờ rằng, người đứng đầu lực lượng công an thành phố lớn nhất cả nước hôm nay lại từng là “cậu bé chăn bò” vùng quê Hưng Yên năm xưa. Với hành trình từ biên giới Tây Bắc đến đô thị phương Nam, Trung tướng Mai Hoàng không chỉ là biểu tượng về bản lĩnh, trí tuệ, mà còn là hình ảnh sống động về người Công an nhân dân trong kỷ nguyên mới.

 

Nhục hình tại An Giang: Cơ quan điều tra VKS Tối cao và cuộc chiến thầm lặng bên trong hệ thống

(TPVN) - Trong khi công chúng còn bàng hoàng trước thông tin về cái chết đau xót của một phạm nhân do bị áp dụng nhục hình trong trại tạm giam tỉnh An Giang, thì người làm nghề luật không chỉ xót xa vì bi kịch cá nhân, mà còn trăn trở bởi một câu hỏi lớn hơn: Ai sẽ bảo vệ tư pháp, khi chính những người mang sứ mệnh bảo vệ pháp luật lại trở thành đối tượng vi phạm? Trong những tình huống nghiêm trọng như vậy, sự can thiệp điều tra của Cơ quan điều tra thuộc Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao (CQĐT VKSNDTC) không chỉ mang ý nghĩa tố tụng, mà còn là biểu tượng cho sự tồn tại sống động của một nền pháp quyền đúng nghĩa.